Narjis Fotima, WWF-Pokiston, Dala Fasilitatori
Narjida yoshligidan dehqonchilik va tabiatga o‘zgacha mehr va mehr uyg‘ongan. Uning onasi paxtachi va mehnatkash ayollar huquqlarini himoya qiluvchi yetakchi bo‘lib, uni paxta sohasidagi ayollarni qo‘llab-quvvatlashga ilhomlantirgan. WWF-Pokiston uni 2018-yilda Dala Fasilitatori etib tayinladi. Shundan keyin Narjis mahalliy qishloqlar va mahallalardagi son-sanoqsiz ayollarga paxta terishning yaxshi usullarini o‘rgatdi.
Sizni paxtachilik sohasida ayollar bilan ishlashingizga nima ilhomlantirdi?
Qishloq xo‘jaligi bizning oilaviy biznesimiz bo‘lgani uchun bolaligimdan men uni yaxshi ko‘rardim. Otam dehqon, onam paxtachi edi. O‘qishni tugatib, onam bilan paxta terimiga borardik. Onam paxta terimi bilan bir qatorda mehnatkash xotin-qizlarning huquqlarini himoya qilishga ham rahbarlik qilgan. Ayrim fermerlar yo kamroq maosh to'lardilar yoki toza ichimlik suvi bermasdilar va u buni o'zgartirmoqchi edi. Men onamning ishchilar huquqlariga sodiqligi meni ruhlantirdi va men ham ishchilar uchun nimadir qilishni xohlardim.
Dala o'qituvchisi sifatida sizni nima undadi?
Loyihamizning maqsadi paxta yetishtirishni paxtakor uchun yaxshiroq, atrof-muhit uchun va paxta sanoati uchun yaxshiroq qilish uchun Better Cotton yetishtirishni targ'ib qilishdir. Ishchi ayollarni Better Cotton tamoyillariga o‘rgatish orqali men barqaror paxta yetishtirishda o‘z rolimni o‘ynashim va ularning ijtimoiy va iqtisodiy resurslarini yaxshilashim mumkin. Men ham qishloq xo‘jaligidagi innovatsiyalarning afzalliklariga hissa qo‘shishim va tabiatni asrashda rol o‘ynashim mumkin. Shuning uchun men farzandlarimning porloq kelajagi uchun qishloq xo‘jaligida innovatsiyalar kiritmoqchiman. Men tabiatni shunchalik sevamanki, uning omon qolishi uchun mehnat qilmoqchiman.
Paxtachilik sohasida ayol sifatida duch kelgan eng katta qiyinchiliklardan biri haqida gapirib bera olasizmi?
WWF-Pakistan tashkilotida ish boshlaganimda, oilam ishlashimni istamagani uchun juda ko'p muammolarga duch keldim. Mening oilamdan hech kim meni dalaga olib chiqmasdi va bizning hududda jamoat transporti ham yo'q edi. Men o'zim mototsikl haydashni o'rganishim kerak edi. Men bir necha marta yiqilib, ko'p jarohat oldim, ammo taslim bo'lmadim. Pirovardida barcha mehnatlarim o‘z samarasini berdi. Men uch yildan beri mototsiklimda yuraman va velosipedda dalaga borish boshqa ko'plab ayollarni ilhomlantirdi.
Ijobiy o'zgarishlarga olib kelgan yangi amaliyotlar misollari bilan o'rtoqlasha olasizmi?
Biz ishchi ayollarni dalada ishlashda shaxsiy himoya vositalaridan foydalanishning afzalliklarini o'rgatamiz. Biz terim oldidan boshlarini qanday yopishni, yuz niqoblarini ishlatishni, qo'llarini qo'lqop bilan yopishni va paxta terimida paxta matosidan foydalanishni ko'rsatamiz. Men juda ko'p ayollar xavfsizroq amaliyotlarga amal qilayotganidan juda xursandman.
Siz ishlayotgan paxta jamoalaridan qanday umidlarsiz?
Umid qilamanki, bizning mashg'ulotlarimiz ko'proq bolalarni maktabga borishga undaydi va bizning paxtakor jamiyatimiz paxtani yaxshiroq paxta tamoyillariga muvofiq o'stiradi. Shuningdek, mehnatkashlarning huquqlari hurmat qilinishiga, tabiiy resurslardan suiiste'mol qilinmasligiga umid qilaman. Umid qilamanki, paxta jamoamiz atrof-muhitni muhofaza qiladi va suvni tejash usullarini qo'llaydi, biologik xilma-xillikni himoya qiladi va teng ish haqi to'laydi. Umid qilamanki, hech kim hech qachon tabaqasi, rangi, irqi va diniga qarab kamsitilmaydi. Va nihoyat, umid qilamanki, ishchilar uyushmalar erkinligiga ega bo'ladilar va ayollar erkaklar bilan teng huquqlarga ega bo'ladilar.
